Kisten worden steeds groter

Als er iets opviel tijdens de uitvaartbeurs vorig jaar, dan was het het enorm gevarieerde aanbod aan kisten. Naast de bekende kisten van spaanplaat en massief hout worden de design-kisten en exemplaren met een handgeschilderde of gepaintbrushte afbeelding steeds populairder de laatste jaren. Een meer recente ontwikkeling is het aanbod van grote en luxueuze kisten. Buitenmodel maten kunnen echter problemen opleveren op de begraafplaats. En voldoen alle kisten wel aan de milieu-eisen?

Wim Doek, werkzaam bij de begraafplaatsen van de gemeente Groningen, is onlangs tegen het probleem van een te brede kist aangelopen; een probleem dat overigens gemakkelijk te voorkomen is. “Het is de verantwoordelijkheid van de uitvaartleider, die kent de standaardnorm. Als hij contact met ons opneemt, kunnen we het graf aanpassen. Dat is nu ook wel gebeurd, maar dat was pas op het laatste moment, en net op zaterdag. Dan moet je de jongens extra aan het werk zetten. Deze keer is het nog goed gekomen, maar als een uitvaartondernemer daarover geen contact opneemt, dan heb je pas een probleem! Stel dat een begrafenisstoet daar staat en de kist past niet in het graf! Dat kun je niet maken. Wie uitvaarten aanneemt, moet zulke dingen weten.”

Ook is er een kans dat de kist niet in de graflift past. “Dat geldt alleen voor extreem grote kisten,” zegt Wim Doek, “maar dan kunnen we altijd nog touwen gebruiken. Dat doen we alleen nog maar op verzoek, of wanneer de kist heel lang of heel breed is. Met de hoogte hebben we nog nooit een probleem gehad, maar wij gebruiken hier dan ook geen kapkisten.”

Grote en kleine mensen
Ook de beheerder van Westgaarde in Amsterdam zegt geen problemen te hebben met grotere afmetingen, mits hij het van tevoren weet. Hetzelfde zeggen de voorman van de begraafplaats in Maastricht en de beheerder van de Oosterbegraafplaats in Enschede: “Meestal wordt het gewoon gezegd als de kist breder is dan normaal. We hebben een goed contact met de uitvaartondernemers.”

Hoe komt het dat het dan toch soms mis gaat? Een chauffeur die twee keer heeft meegemaakt dat de kist niet in het graf paste, vindt het te gemakkelijk om hiervan altijd de uitvaartverzorger de schuld te geven. Veel kleinere begraafplaatsen besteden het grafdelven en bekisten uit aan gespecialiseerde bedrijven. Hoe meer spelers, des te groter de kans dat een boodschap niet overkomt. Maar ook dat probleem is te voorkomen. In Maastricht hebben de uitvaartondernemers rechtstreeks contact met de delver, waardoor de lijnen kort blijven.
“Ten zuiden van de grote rivieren zijn de mensen kleiner dan in het noorden, maar in Volendam wonen de langste mensen van Nederland,” zegt Willem Noordegraaf, verkoopleider bij Unigra. “Voor de lengte hebben we twee standaard buitenmaten: 185 cm., die vooral in Zuid-Nederland wordt gebruikt, en 195 cm. voor het noorden. De Belgen en Fransen zijn een stuk kleiner, dus zijn er voor die landen andere standaardmaten. Je moet een klein persoon niet in een te grote kist leggen, dat is heel raar.”

“Voor jonge mensen is de lengte al gauw 195 à 200 cm. De maat is ook afhankelijk van het type kist, maar de nieuwe modellen maken we 200 cm. of langer. De hoogte en breedte zijn afhankelijk van de maat van de overledene. Normale breedtes zijn 58 of 64 cm., maar we maken ook wel kisten van 75 cm. breed. Je hebt mensen met een gigantisch overgewicht, maar bij iedereen is het vet anders verdeeld. We hebben altijd wel een aantal buitenmodellen op voorraad, maar ook als we een kist speciaal moeten maken wordt hij, net als alle andere modellen, binnen 24 uur geleverd. Verder steken de handvatten er natuurlijk uit, maar ik ga ervan uit dat uitvaartondernemers hun vak verstaan.”

Ook Bogra ziet een trend naar grotere en bredere kisten doordat mensen steeds langer worden. “We maken de kisten op bestelling,” zegt een medewerker. “Het gebeurt ook dat een uitvaartondernemer nog even bij ons de precieze maten checkt, om onaangename verrassingen te voorkomen.”

Kunststof
Vlak voor de verandering van de Wet op de lijkbezorging hebben alle grafkistenmakers en het ministerie van Binnenlandse Zaken een convenant getekend om alle kunststoffen te weren en alleen milieuvriendelijke stoffen te gebruiken. Willem Noordegraaf van Unigra: “Je ziet in Nederland dan ook bijna geen kunststof grepen, maar het is ook mode om tegen kunststof te zijn. Fabrikanten hebben eens een onderzoek laten doen, waarbij bleek dat de houten grepen slechter voor het milieu waren dan sommige kunststofgrepen. Dat onderzoek dateert wel van vlak na de ramp in Tsjernobyl. Toch is het in de praktijk niet te verkopen dat kunststof soms beter is dan hout.”

Ook Bogra gebruikt voor de Nederlandse markt alleen hout en metaal. “PVC’s zijn hier verboden, maar zou er specifiek om kunststof handgrepen gevraagd worden, dan mogen het wel biologisch afbreekbare kunststoffen zijn. Wel gaan er kisten met kunststof grepen naar het buitenland. In Frankrijk en België zijn ze er verzot op,” aldus een medewerkster van Bogra.

Pompeus Amerikaans
Er is een toenemende vraag naar de meer pompeuze Amerikaanse kisten. Omdat 70% van de kisten in de Verenigde Staten van metaal wordt gemaakt, wat in Nederland verboden is, importeren Nederlandse fabrikanten alleen houten kisten. Ook dan moeten ze er echter op letten of laksoort, matras en bekleding aan de Wet op de lijkbezorging voldoen. Om die redenen, en omdat het aanzienlijk goedkoper is, is grafkistenfabriek P. van Wijk & Zoon zelf Amerikaanse kisten gaan maken. “Door de dikkere bekleding en het bredere lijstwerk aan de buitenzijde zijn de Amerikaanse modellen 5 cm. breder en langer dan de Nederlandse, zegt Peter van Wijk. De standaardmaat is 68 x 210 cm., maar dat is bekend bij de doelgroep. Daarom moeten deze kisten bij het graven worden beschouwd als een buitenmodel. Daar komt bij dat wij de kisten naar behoefte ook langer en breder kunnen maken.” Ook hier dus maatwerk, maar wel iets om rekening mee te houden.

Controleren
Zowel voor de maten als voor de gebruikte materialen is de uitvaartleider verantwoordelijk. Wim Doek van de Groningse begraafplaatsen: “Dat is voor ons ook moeilijk te controleren. Als er een stoet binnenkomt, wie ben jij dan om te gaan controleren wat er in die kist zit?” André Dreessen van de gemeente Maastricht bevestigt dat, maar: “Een begraafplaatsbeheerder mág wel controleren en een uitvaartondernemer moet kunnen aantonen dat de materialen aan de voorschriften voldoen.”

Langer en dikker

De Nederlander wordt langer en dikker. De graven van tegenwoordig zijn over het algemeen 2.30 meter lang en 80 cm breed. Eerder pleitte beheerder Karel de Beurs, in het lentenummer van 2003 (nr. 1, jr. 5) [linken naar: te kleine graven-lente 2003] er voor om nieuwe graven 2.50 meter te laten meten. Arie van Kooten uit Dordrecht vindt dat overdreven. “In verband met de aanleg van keldergraven heb ik hierover een forse discussie gehad met de beheerders van Leiden en Amsterdam. Mijn ervaring is dat het nogal meevalt. Voor de keldergraven hanteren we een binnenmaatse lengte van 2.30 cm en een breedte van 80 cm. Laurens Bos (van het Rhijnhof in Leiden) heeft bij het CBS cijfers opgevraagd over de toekomstverwachtingen met betrekking tot lengte en breedte van de overledenen. Het bleek dat de gemiddelde Nederlander elke 40 jaar ongeveer 1 cm groeit. Ik denk daarom dat een grafmaat van 230 x 80 cm voldoende is.”