Opties m.b.t. toekomst van een oude gemeentelijke begraafplaats?

VRAAG

Ik wil voor de gemeente XX graag in kaart brengen welke opties er zijn met welke voor- en nadelen rondom de toekomst van de oudste begraafplaats in onze gemeente. Met aandacht voor de volgende opties: – eigen beheer (zoals nu) – eigen beheer anders ingericht – volledig uitbesteden – deels uitbesteden – ontwikkeling richting o.a. gedenkpark. Kan de LOB me misschien op weg helpen waar ik informatie kan vinden? Of welke personen of gemeenten hiermee goed op weg zijn?

ANTWOORD

U schrijft dat de gemeente XX in kaart wil brengen welke opties er zijn voor het beheer van de oudste begraafplaats van XX.  Belangrijk is om duidelijk te hebben wat de status van de begraafplaats op zich en de status van de individuele graven is. Betreft het een begraafplaats waar (wellicht incidenteel) nog op begraven wordt of is de begraafplaats bij besluit van het college van burgemeester en wethouders officieel gesloten verklaard. Wanneer dat laatste het geval is, zijn er nog graven waar rechthebbenden op zijn die nog gebruik kunnen maken van hun recht om asbussen te plaatsen. Wettelijk gezien mogen er op een gesloten begraafplaats namelijk wel asbussen geplaatst worden en ook kunnen er asverstrooiingen plaatsvinden.

Wanneer de begraafplaats nog actief is, is het van belang om te zorgen dat de grafadministratie op orde is of komt en welke Beheersverordening van kracht is. Pas wanneer dat het geval is, heeft u zicht op of en in welke mate, de begraafplaats in de toekomst wellicht gebruikt wordt voor begravingen en/of asbestemmingen. De uitkomst op deze vragen bepaald ook mede hoe er met de inrichting van de begraafplaats omgegaan kan of moet worden. Wanneer er relatief veel graven zijn waar geen rechthebbende meer op is, kunnen delen van de begraafplaats wellicht door het toepassen van andere vormen van beplanting ‘groener’ gemaakt worden. Daarnaast zijn er wellicht graven en/of grafmomenten die – vanuit funerair oogpunt of vanuit historisch oogpunt van belang zijn – om te behouden. Wanneer hier nog geen inventarisatie van uitgevoerd is, adviseer ik u voordat vervolgtrajecten gestart worden, een dergelijke inventarisatie te laten uitvoeren. Twee bureaus die hierin gespecialiseerd zijn, zijn Leon Bok – voor Professionele Funeraire Adviezen op maat en Home (bureau-funeralia.nl) Als LOB spreek ik geen voorkeur uit voor één van beiden, maar beveelt hen beiden aan.

Met een inventarisatie van de huidige stand van zaken kan verder onderzocht worden hoe verder om te gaan met de begraafplaats. Een organisatie die gespecialiseerd is op dit vakgebied is Kybys  Begraafplaatsen – KYBYS. Kybys adviseert (vooral) gemeenten op het gebied van de inrichting en het beheer van de buitenruimte. Zij hebben een afdeling die gespecialiseerd is op het gebied van begraafplaatsen. Een andere organisatie die u wellicht bij uw vraagstukken van dienst kan zijn is Van Oort & Ros Home – Gedenkpark Ontwikkeling . Van Oort & Ros is een kleine organisatie die niet alleen verschillende trainingen verzorgd voor medewerkers en beheerders van begraafplaatsen, maar ook actief is op het gebied van beleidsontwikkeling.

Wanneer omvormingen en (gedeeltelijke) herinrichting van de begraafplaats aan de orde zou zijn, adviseer ik u zeker contact te zoeken met Ada Wille Landschaps & Begraafplaatsarchitectuur Welkom – Ada Wille Landschaps- & begraafplaatsarchitectuur. Ada Wille heeft zich gespecialiseerd op het gebied van begraafplaatsen en is landelijk bekend en gewaardeerd op vele begraafplaatsen.

Vervolg vraag

Ik heb toch ook nog een aanvullende vraag: zijn jullie bij de LOB bekend met gemeenten die de volledige begraafplaats (die nog in functie is/ waar nog op begraven wordt) verkopen? En zo ja, welke gemeenten zijn dit? Dit is één van de opties die we als mogelijkheid willen gaan verkennen.

Vervolg antwoord

De wens om een begraafplaats verkopen leeft wel eens vaker bij gemeenten met een eigen begraafplaats. Zo ook bij kerkelijke instanties. De problematiek is vaak gelijk, of het nu een gemeentelijke of een bijzondere begraafplaats betreft. Minder begravingen, minder verlengingen van grafrechten en stijgende onderhoudskosten. Kortom, het kostendekkend zijn van de begraafplaats is ver te zoeken. De praktijk heeft echter geleerd dat er geen organisaties zijn die staan te stappelen om een bestaande begraafplaats te kopen. De begraafplaats moet dan gekocht worden met de bestaande rechten en plichten. Wanneer de vooruit betaalde graf- en onderhoudsrechten niet in een voorziening gestort zijn, maar jaarlijks in de exploitatie van bijvoorbeeld de gemeente is opgenomen, dan wordt het nog moeilijker – wellicht zelfs onmogelijk – om een koper voor een begraafplaats te vinden. Er zal dan een dusdanige hoge ‘bruidsschat’ meegegeven moeten worden dat verkoop geen geld oplevert, maar (veel) geld kost. Dat is zeker de situatie wanneer er veel graven zijn, die ooit voor onbepaalde tijd uitgegeven zijn en waarvoor geen inkomsten meer ontvangen worden.

Sporadisch zijn er gemeenten die de exploitatie van hun de begraafplaats in private handen geven. Dan zijn het begraafplaatsen waar al een gemeentelijk crematorium op gevestigd is. De marktpartij wil dan het crematorium exploiteren, omdat daar geld mee te verdienen valt. Het beheer van de begraafplaats wordt dan door de private partij ‘op de koop toe’ genomen. Bekende voorbeelden zijn de gemeentelijke begraafplaatsen en crematorium IJsselhof in Gouda en langer geleden Moscowa in Arnhem. Gemeente Gouda ging een langjarige overeenkomst aan met Yarden. Yarden is echter opgekocht door Coöperatie DELA, waardoor Coöperatie DELA nu de scepter zwaait op IJsselhof. Ik heb niet paraat tot welk jaar de overeenkomst van kracht is. Al veel langer geleden heeft De Facultatieve de exploitatie van het crematorium en begraafplaats Moscowa van de gemeente Arnhem overgenomen. Ik weet dat over enkele jaren deze overeenkomst over deze exploitatie aan verlenging c.q. vernieuwing onderhevig is.

Ik heb niet direct een begraafplaats voor ogen die werkelijk verkocht is.

Er zijn ook gemeenten die er in het verleden voor kozen om de begraafplaats (en het gemeentelijke crematorium) verder van de gemeentelijke organisatie af te positioneren en wel als intern gemeentelijk bedrijf. Bekende voorbeelden hiervan zijn Begraafplaats en crematorium De Nieuwe Ooster in Amsterdam, Begraafplaatsen en crematorium Rusthof in Amersfoort en Begraafplaatsen en crematorium Essenhof in Dordrecht. Als interne gemeentelijke bedrijven konden zij slagvaardiger werken dan wanneer zij deel uitmaakten van bijvoorbeeld een cluster of afdeling Groen of Openbare Ruimte. Als gevolg van gemeentelijke reorganisaties zijn de grotendeels zelfstandige posities van genoemde organisaties echter weer ingeperkt.

IW apr24
12 juni 2024