Bijen
De bijensterfte neemt op dit moment mondiale vormen aan, wat levensbedreigend kan worden voor de mens. Dat de overheid het voorlopig nog laat afweten, betekent niet dat wij, particulieren en anderen, niets kunnen doen. Ook begraafplaatsen kunnen de bij helpen. En niet alleen door geen gif meer te gebruiken.
Tachtig procent van alle planten op aarde is voor de voortplanting en evolutie afhankelijk van de bij. Als de honingbij uitsterft, verdwijnt 70% van de producten die nu op de groente- en fruitafdeling liggen. Alles wat mee kan helpen aan deze bewustwording is meegenomen.
Er is al een aantal jaren sprake van toenemende sterfte onder de bijenvolken bij imkers. In Nederland is de bijensterfte 30% en daarmee het hoogste van Europa!
In mijn imkertijd was het al een bekend fenomeen: je verhuurde je kasten aan fruittelers in de Betuwe. De kasten plaatsten we ’s nachts vlak voor de bloei. Na de bestuiving kregen we een telefoontje van de kweker, waarop we de kasten direct moesten ophalen omdat er daarna gespoten werd. Echter, buurkwekers die geen imkers hadden ingehuurd (maar vaak wel profiteerden van onze bijen) gingen soms over tot eerder spuiten waardoor je een deel van je volk voor de kast dood aantrof. Of bermen in de omgeving werden gespoten waardoor je volken gifschade opliepen.
Pesticiden
In de jaren negentig van de vorige eeuw zijn er nieuwe insecticiden geïntroduceerd: neonicotinoiden. Dit zijn zogenaamde systemische bestrijdingsmiddelen waar de planten/bollen/zaden in worden ondergedompeld. Door deze behandeling wordt echter de hele plant giftig. Bijen die met de plant in aanraking komen bij het verzamelen van nectar en stuifmeel raken besmet en hun afweersysteem wordt er door aangetast. Onderzoeken wijzen ook uit dat ze gedesoriënteerd raken en na bezoek aan drachtplanten de kast niet meer terug kunnen vinden. Het werd dan ook wel aangeduid als de ‘verdwijnziekte’ omdat de kasten vaak leeg werden aangetroffen
In eerste instantie werd de oorzaak gezocht in een combinatie van te weinig variëteit in de stuifmeeldracht door monocultuur, nosema (bijendiarree) waardoor bijen verzwakt raken en daarbovenop nog eens de aantasting door de varroamijt die de bij leegzuigt. Maar er waren ook vermoedens dat pesticiden van deze groep neonicotinoiden er mee te maken hadden. Nu steeds meer (ervaren!) imkers na de winter een groot deel van hun volken dood aantreffen, blijkt het probleem groter te zijn dan tot nu toe onderkend.
De bijendeskundige van de Wageningse universiteit – die met name onderzoek doet naar ziekten bij bijen – hield vol dat ziekten, en dan vooral de varroamijt, de oorzaak was, terwijl collega-deskundigen in onder andere Frankrijk en Engeland onomstotelijke bewijzen hadden dat de grote boosdoener het gebruik van bepaalde pesticiden was. Toen bekend werd dat de fabrikanten van deze pesticiden het onderzoek in Wageningen financieren en daarmee bepalen wat er onderzocht en gepubliceerd mag worden, werd duidelijk dat er meer aan de hand is dan werd toegegeven.
Het tv-programma Zembla zond al in maart 2011 de documentaire ‘Dood van de honingbij deel 1’ uit, waarin deze financiële banden tussen Wageningen en de producenten van landbouwgif aan de orde kwamen. Staatssecretaris Bleker beloofde na een spoeddebat in de Tweede kamer dat er een onderzoek plaats zou vinden. Alleen liet hij dit weer door Wageningen doen.
Dit jaar volgde deel 2 (nog terug te zien op Uitzending gemist, 24 januari, 21.10 uur). Hierin werd duidelijk gemaakt dat zowel het ministerie van Landbouw met staatssecretaris Bleker, als het onderzoeksinstituut van Wageningen – dat het ministerie adviseert – de bijensterfte bagatelliseerden vanwege hun banden met de chemische industrie.
Studies van onafhankelijke onderzoeksinstituten in binnen- en buitenland tonen onomstotelijk het verband tussen de bijensterfte en het gebruik van pesticiden aan. Op basis daarvan werd in Frankrijk het gebruik van Imidacloprid al verboden. In Nederland heeft het College voor toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden (Ctgb) zojuist weer voor verruiming van de toepassing van deze middelen gezorgd.
In het zuiden van China, waar men zeer nonchalant met pesticiden omgaat (12x spuiten per jaar), zijn de honingbij en vele andere bestuivende insecten inmiddels uitgestorven! Als de fruitbomen gaan bloeien, worden schoolkinderen van school gehaald en met kleine kwastjes en veertjes de bomen ingestuurd om de bloesem te bestuiven.
Gif op begraafplaatsen
Het gebruik van pesticiden op begraafplaatsen wordt ingeschat op minder dan 1%. Herbiciden worden echter wel stevig gebruikt voor met name bestrijding van onkruiden op de paden en langs graven. Dit neemt af omdat veel gemeenten overgaan op gifvrije onkruidbestrijding. Maar vaak maakt een ieder toch even op ‘wat er nog op de plank staat.’
Veel soorten bestrijdingsmiddelen worden gebruikt bij de teelt van vaste planten en bomen. Deze sectoren zijn de leveranciers van de begraafplaatsen en zouden zich er ook van bewust moeten zijn. In veel gevallen is dat al zo. Navraag bij een grote bollenkweker in Noordwijkerhout over het gebruik van pesticiden wijst uit dat de bloembollensector al het initiatief heeft genomen om het gebruik ervan terug te dringen: niet meer spuiten, het dompelen van de bollen alleen als het noodzakelijk is en deze bollen niet op het veld tot bloei komen. Alle soorten die wel tot bloei komen op het veld, worden niet gedompeld. Boomkwekers beperken het gifgebruik ook zo veel mogelijk en enkele geven imkers ook de gelegenheid kasten tussen de bomen te plaatsen.
Het gevaar zit hem ook in middelen die voor iedereen te koop zijn bij tuincentra, bijvoorbeeld tegen luis en witte vlieg. En laat dat tuintje met die prachtige rozen nu net aan de begraafplaats grenzen.
Maar er is meer dat begraafplaatsen kunnen doen dan gif vermijden.
