De beheerder staat er in Diemen alleen voor

Zijn voorganger is vertrokken, omdat hij het te eenzaam vond zonder collegas. Zelf heeft Jan Cornelisse, beheerder van begraafplaats Rustoord in Diemen, moeten wennen aan het feit dat hij geen zestig uur per week meer hoeft te werken en dat hij op zaterdagen meestal vrij is.

Maar de grote uitdaging is toch om bij het hele proces van de opbouw van het nieuwe crematorium betrokken te zijn. Het crematorium moet de begraafplaats kostendekkend maken.

Begraafplaats Rustoord in Diemen stamt uit 1791 en wordt omringd door aan de ene kant een industrieterrein en aan de andere kant een spoorlijn. Vlakbij het hek liggen de oude graven. Een bomenlaantje, dat als het donker wordt verlicht is, loopt tot de aula. Daarachter is het nieuwe gedeelte met een mengeling aan culturen. Zo ligt een joods echtpaar vlak naast het broederschapsgraf van de Hell’s Angels. Ook is er een islamitisch gedeelte waar vooral Surinamers liggen. Dit vak ziet er anders uit dan de gebruikelijke islamitische vakken: het staat er vol met bloemen. Ook valt een bijzonder grafmonument op, in de vorm van een bed. De islamitische gemeenschap wil graag uitbreiden, vertelt beheerder Jan Cornelisse. “Daar zal een strook voor worden vrijgemaakt. Dit gedeelte vergt verder bijna geen onderhoud. In verband met het begraven binnen 24 uur is er ook altijd al een graf gegraven met een bekisting, waar de andere kist dan in komt. De gemeenschap doet verder alles zelf.”

In vroegere tijden heeft een beheerder voor extra inkomsten gezorgd door een strook vrij te maken als dierenbegraafplaats. Er staan nog bloemen bij een enkel dierengrafje, maar de rechten zijn vervallen en in de toekomst komt hier waarschijnlijk een urnenmuur. Want de uitdaging voor beheerder Jan Cornelisse ligt in het opzetten en beheren van het nieuwe crematorium dat op de plek van de aula zal verschijnen.

Ook al staat er vijf kilometer verderop het crematorium van de Amsterdamse begraafplaats De Nieuwe Ooster, volgens berekeningen is er vraag naar nog een crematorium voor vijf- tot zeshonderd crematies per jaar. Cornelisse: “Als de plannen gaan zoals verwacht, dan zal over twee jaar de bouw van het crematorium voltooid zijn. Op de tekening van het gebouw is te zien dat er één oven komt. Het kantoor komt onder de grond, het oude kantoor wordt archief, personeelskamer en opslag. De gemeente Diemen is akkoord gegaan met de bouwplannen en binnenkort is er een voorlichtingsavond voor omwonenden, die dan eventueel bezwaar kunnen maken.”

“De belangenvereniging van nabestaanden is op de hoogte gebracht in ons jaarlijkse overleg,” vervolgt Cornelisse. “Ze vinden het een goed plan. De vereniging bestaat uit 290 leden en is opgericht toen de begraafplaats in particuliere handen was en er een rommelige situatie was ontstaan. De begraafplaats is de afgelopen jaren in vele handen geweest, maar deze particulier had moeite om het financieel rond te krijgen en heeft onder andere ook een strook grond aan een naastgelegen bedrijf verkocht. Hij verkocht zelfs de beheerderswoning. Daar woont echter wel iemand die vaak meehelpt bij het delven van graven en het lichten van monumenten.”
Nu valt de begraafplaats onder de Stichting Begraafplaatsen en Crematoria in Best. Deze Stichting beheert ook de crematoria in Uden, Spijkenisse, Rosmalen en Den Bosch en de begraafplaatsen en crematoria Rhijnhof in Leiden en Schollevaar in Capelle aan de IJssel.

De organisatie van het werk is op dit moment nog steeds enigszins ‘rommelig’ te noemen, meent Cornelisse. Naast Cornelisse, die 28 uur werkt, is er hulp van een bejaardenverzorgster die koffie schenkt. Een sociale werkplaats onderhoudt, op momenten dat het hen het beste uitkomt, het groen. Hun contract verloopt volgend jaar en het is dan de bedoeling om een of twee man in vaste dienst erbij te nemen als het crematorium klaar is.

Cornelisse: “Ik werk al twaalf jaar bij de Stichting, de laatste jaren als assistent-beheerder op Rhijnhof. Ik ben hier aangenomen vanwege mijn ervaring op het gebied van begraven en cremeren. Voor mij is het ook een promotie, want ik ben beheerder geworden. Toch moet ik wel wennen aan het feit dat ik hier geen ‘dagelijkse’ collega’s heb, want voorlopig sta ik er alleen voor. De beheerder vòòr mij vond het te eenzaam en is vertrokken. Tot nu toe heb ik daar geen moeite mee. Ik moet wel wennen aan het feit dat ik geen zestig uur per week meer hoef te werken en dat ik op zaterdagen meestal vrij heb. Voor mij is het natuurlijk een uitdaging om bij het hele proces van de opbouw van het nieuwe crematorium te zijn. Het is misschien wel jammer dat de oude aula weggaat, er is zelfs nog geprobeerd om het te integreren in het nieuwe ontwerp, maar het ging niet samen op zo’n klein oppervlak.” Ook stelt een crematorium zo zijn technische eisen, vertelt hij. Cornelisse: “Het zou mooi zijn als nabestaanden straks na een bezoek niet tegen elkaar zeggen ‘we zijn er geweest maar we komen er nooit meer’.”

De persoon
Naam: Jan Cornelisse (43)
Opleiding: Hoveniersopleiding (MBO) en cursus Uitvoerder begraafplaats en crematorium van het IPC.
Functie: Begraafplaatsbeheerder
Wilt u dit werk langer blijven doen? “Ja natuurlijk, ik ben net aangenomen. Ik werk nu zes weken op Rustoord. Al vanaf mijn middelbare schooltijd werk ik op begraafplaatsen. Eerst in Zoetermeer en daarna twaalf jaar op Rhijnhof in Leiden, als assistent begraafplaatsbeheerder.”
Wilt u zelf begraven worden? “Het is me om het even of ik begraven of gecremeerd word. Ik heb het nog niet besproken met mijn familie.”
De mooiste begrafenis die u heeft meegemaakt? “Iedere begrafenis is in principe hetzelfde, het gaat erom dat nabestaanden er een goed gevoel aan overhouden. Een begrafenis is zelden mooi, maar bijzonder vond ik een begrafenis van een man van middelbare leeftijd, die een aantal weken geleden hier een plek kwam uitzoeken. Hij was al wel ziek maar het zag er niet naar uit dat hij snel zou overlijden. Toch overleed hij na twee weken nadat hij hier een plek had uitgezocht. Bij de begrafenis zei zijn broer dat hij bewust voor Rustoord had gekozen.”

De begraafplaats
Aantal begravingen per jaar: “Zo’n 75 tot 80 begravingen per jaar. Oppervlakte ongeveer 5 hectare.”
Bezwaar tegen begraven zonder kist? “Nee.”
Mogen nabestaanden de touwen hanteren? “Ja, we hebben zelfs geen lift. Mensen doen toch wat ze willen. Ook bij de keuze van monumenten zijn ze vrij. De meeste moderne monumenten passen niet echt in een geheel, dus dat is ook al geen criterium. Als het monument maar in de maten van het graf past en niet gemaakt is van milieuonvriendelijk materiaal, zoals bijvoorbeeld polyester. Dan is het goed.”
Het goedkoopste graf? “Een algemeen graf. De grafrechten zijn € 495,- en het onderhoud is € 47,- per jaar.”
Het duurste graf? “Er worden hier alleen huurgraven uitgegeven voor twee personen voor twintig jaar. Daarna kunnen ze per tien jaar verlengd worden. Kosten zijn naast bovengenoemd onderhoud en grafrechten aan huur € 1120,-. De begraafplaats dateert uit 1791 en er zijn wel eigen graven, vooral veel uit de periode rond 1850. We proberen rechthebbenden te traceren en te vragen of zij het onderhoud willen betalen. Of het anders aan de begraafplaats terug te geven, waarna het graf wordt opgeschud en weer opnieuw in gebruik kan worden genomen. De administratie is goed in orde, dus wie waar ligt is makkelijk na te pluizen.”
Is de begraafplaats kostendekkend? “Nee, maar omdat de begraafplaats onder de Stichting Begraafplaatsen en Crematoria in Best valt, die meerdere begraafplaatsen en crematoria beheert, hindert dat niet. De opbrengsten van alle begraafplaatsen en crematoria samen zijn toereikend, oftewel wat ze daar verdienen gaat naar Rustoord totdat de begraafplaats wel kostendekkend is. De voorspelling is dat de bouw van het nieuwe crematorium hier op de begraafplaats daarvoor gaat zorgen.”