Laat u de kist nog in de prut zakken?
Trouwe lezers van De Begraafplaats zal de advertentie op de achterzijde van de laatste drie nummers niet zijn ontgaan. Is het Duitse waterkerend-grafsysteem – sinds kort ook in Nederland verkrijgbaar – werkelijk het antwoord waar veel beheerders van begraafplaatsen met te hoge waterstanden op zitten te wachten? Wim Zaalberg, voormalig LOB-consulent ging op onderzoek uit.
In eerste instantie stond ik redelijk sceptisch tegenover dit nieuwe Duitse systeem. Om twee redenen. Op de eerste plaats omdat in art. 5 lid 4 van het Besluit op de lijkbezorging staat: ‘De graven bevinden zich tenminste dertig centimeter boven het niveau van de gemiddelde hoogste grondwaterstand.’ Anders gezegd, de bodem van de onderste kist moet zich 30 cm boven dat niveau bevinden. Nu staat in art.5 lid 5 van Blb weliswaar dat ‘het vierde lid niet van toepassing is op bestaande graven’ maar dat betekent nog niet dat in graven met een te hoge grondwaterstand waarvan afstand is gedaan opnieuw mag worden begraven.
Ten tweede staat de commotie in het voorjaar 2002 rond die ‘vermaledijde plastic lijkhoezen’ me nog helder voor de geest. In het Lijkhoezenconvenant dat de LOB destijds heeft samengesteld wordt er ondermeer vanuit gegaan: – dat de stoffelijke overschotten van overledenen die worden begraven op een zo natuurlijk mogelijke wijze zonder onnodige belemmeringen dienen te ontbinden; – dat de grond en het grondwater op een begraafplaats zo min mogelijk met niet natuurlijk verteerbare stoffen en materialen als gevolg van een begraving vervuild dienen te worden, – dat lijkhoezen qua doorlaatbaarheid, mechanische eigenschappen, vorm en biologische afbreekbaarheid dienen te voldoen aan artikel 2 van het Lijkomhulselbesluit 1998.
Mijn eerste reactie op het Weihe waterkerend-grafsysteem was dan ook: over mijn lijk. Als er niet onder de gemiddelde hoogste grondwaterstand mag worden begraven en als lijken zonder enige belemmering moeten kunnen ontbinden, hoe haal je het dan in je hoofd de gehele lijkkist in een waterdichte en niet zuurstof doorlatende kunststoffolie te verpakken? En waarom brengt een gerenommeerd bedrijf als Memodes dit nieuwe product vol enthousiasme op de markt? Reden genoeg om de toegezonden documentatie, een cd-rom, zorgvuldig te bestuderen en Hans van Doorn van Memodes, enkele vragen te stellen.
Op mijn aanvankelijke scepsis reageert Van Doorn aldus: “Ik heb dit Duitse waterkerende grafsysteem al bijna acht jaar in mijn producten-portefeuille en heb al die jaren de ontwikkelingen in Duitsland van nabij gevolgd en breng het pas nu op de markt omdat ik ervan overtuigd ben dat het een goed en deugdelijk product is. Dat u het nieuwe product vergelijkt met een lijkhoes is wel begrijpelijk, maar het zijn twee niet te vergelijken producten. Het Weihe waterkerend-grafsysteem is geen hoes maar een waterkering om een volledig normaal grondgraf.”
Bij nadere bestudering van de informatie kan ik niet anders dan tot de conclusie komen dat het juist is wat de heer Van Doorn zegt. Het waterkerende systeem is in feite vergelijkbaar met de waterdichte grafkelders die al vanaf het begin van de 19e eeuw toegepast worden op onze dodenakkers. Misschien zijn ze zelfs beter dan de grafkelders uit eerdere eeuwen. Menig begraafplaatsbeheerder komt tot de ontdekking dat bij het openen van een grafkelder voor een bijzetting de kelder vol water staat. Dat zal je met het Weihe waterkerend-grafsysteem niet gebeuren. Van Doorn beaamt dit en voegt er aan toe: “De vergelijking met een grafkelder gaat enigszins mank. In feite is het een gewoon grondgraf.”
De werkwijze
Hoe werkt het? Er wordt eerst een graf gegraven van normale afmetingen. In dat graf wordt de waterkerende folie, ook wel de drooggrafmodule genoemd, aangebracht en met ringen aan de loopschotten rond het graf vastgemaakt. Onderin, op de bodem van de module, gaat eerst 20 cm. grond. Desgewenst kan het graf ‘groen’ worden gemaakt zodat de kunstfolie aan het zicht wordt onttrokken. Daarna kan men de kist op de gebruikelijke wijze laten afdalen. Rond en op de kist (20 cm.) wordt grond aangebracht, waarna een tweetal beluchtingsystemen in de grafmodule worden gemonteerd. Vervolgens wordt de waterdichte rits gesloten en bovenop de module 45 cm. grond/zand aangebracht, zodat wordt voldaan aan de wettelijk voorgeschreven 65 cm. dekking.
De praktijk
De Weihe grafmodule is in Nederland nog niet toegepast, wel in Duitsland. Sinds enige tijd test het Gerichtsmedizinischen Institut van de Universiteit van Tübingen met een vijftal varkens de werking van de grafmodule. Gedurende een achttal jaren wordt maandelijks met behulp van endoscopisch gereedschap de vertering van de kadavers gevolgd. Hoewel het onderzoek nog niet is afgerond zijn de voorlopige onderzoeksresultaten veelbelovend. Op basis van de voorlopige onderzoeksresultaten van de opgraving na twee jaar van een van de varkens, hebben ruim dertig Duitse begraafplaatsen – waar de nood het hoogst is op vooral oudere gedeelten van grafakkers met hoge waterstanden – gemeend de testresultaten niet te hoeven afwachten en zijn tot bestelling en gebruik van de grafmodule over gegaan.
Ik ben benieuwd hoe je een kunststofzak van pakweg 2m³ met goed fatsoen tegen de wand van een graf geplaatst krijgt als het graf halfvol water staat. Het zal voor een grafdelver een heel getob worden met die opwaartse druk van het water. Zou het niet mooi zijn als Memodes een demonstratie zou overwegen? Van Doorn: “Demonstraties gaan zeker plaatsvinden in Nederland. Zo zoetjes aan wordt er gereageerd op onze advertentie, ik verwacht dat binnen nu en twee maanden de eerste demo een feit zal zijn. Waar? Dat weet ik nog niet. Ik hou de redactie van de Begraafplaats op de hoogte.”
Eerdere artikelen in De Begraafplaats over drainage en waterhuishouding:
‘Zuidelijke problemen’, nr. 3, jrg. 2, zomer 2000
‘Grondwateroverlast’, nr. 1, jrg. 4, lente 2002
‘Geboorde drainage’, nr. 3, jrg. 6, zomer 2004
Hoe effectief het waterkerend-grafsysteem ook mag zijn, er gaat niets boven een goede begraafplaats. Onder een goede begraafplaats versta ik een luchtige zanderige of zavelachtige grond, met een hoogste grondwaterspiegel die zich tenminste 30 cm. onder de bodem van de onderste kist bevindt. Wordt die 30 cm. niet gehaald, dan dient men voor een drainagesysteem met natuurlijk verloop of met een onderbemaling voor het wettelijk vereiste grondwaterniveau te zorgen. In bepaalde situaties, vooral op oudere gedeelten van al lang in gebruik zijnde grafakkers waar een zeer kostbare ophoging of drainage niet tot de mogelijkheden behoort, kan het Weihe waterkerend-grafsysteem met relatief zeer geringe kosten tot de gewenste oplossing leiden.
