Lichtenvoordenaar eist dertien graven op

Reserveren van graven, wel of niet toestaan?

De dertien graven van een Lichtenvoordenaar
Dertien graven tegelijk reserveren op de gemeentelijke begraafplaats. Moet je een beetje gek zijn om dat te doen? Nee hoor, zegt Hennie Konink uit Lichtenvoorde. “Ik ben prijsbewust. En ik kan heel goed met m’n familie overweg.”
Overigens ging dat reserveren niet door. De gemeente Lichtenvoorde stak er een stokje voor, maar Konink geeft niet op. Hij zoekt het hogerop.
De Lichtenvoordenaar, wiens tuin trouwens grenst aan de begraafplaats, ontdekte een paar jaar geleden dat de gemeentelijke begraafplaatsverordening al meer dan een eeuw oud is en de bijbehorende tarieven sinds 1933 niet zijn aangepast. Een graf van één bij twee meter kost er al 69 jaar lang vijf gulden, ofwel 2,27 euro. Ter vergelijking: in Lochem kost een graf 1588 euro.
Konink besloot daarvan te profiteren en reserveerde meteen graven voor zichzelf en zijn hele familie. Maar daardoor werd het gemeentebestuur wakker geschud. Koninks verzoek werd niet gehonoreerd.
Apeldoornse Courant, 24 oktober 2002

Berichten zoals bovenstaand weergegeven zijn zo van die berichten die direct de nieuwsgierigheid prikkelen. En die meer vragen oproepen dan beantwoorden: waarom weigerde de gemeente? Op welke grond? Had dit te maken met de prijs of met het feit dat de Lichtenvoordenaar dertien graven tegelijk wilde? Is reserveren per definitie niet toegestaan? En wat is daar de reden van? Kortom, echt zo’n berichtje waarbij je wilt weten hoe het verder ging.

Dirk van Eeden werkt bij de gemeente Lichtenvoorde. Hij is coördinator van de ‘cluster samenleving’ van de gemeente Lichtenvoorde. Samen met een collega heeft hij (voorlopig) het beheer over de begraafplaats. Voordat hij op de zaak ingaat, wil hij eerst iets over de geschiedenis van de begraafplaats vertellen. “Lichtenvoorde is een echte katholieke gemeente. Van oudsher worden mensen hier vooral op de katholieke begraafplaats begraven. Daarnaast vinden er redelijk wat begravingen op de protestante begraafplaats plaats, terwijl begravingen op de gemeentelijke begraafplaats zeer zeldzaam zijn. Verleden jaar is hier een asielzoeker begraven, op zijn eigen verzoek. En de keer daarvoor was volgens mij in 1978. Dat was een moslimmeisje. Haar familie wilde haar om geloofsredenen niet op de katholieke of de protestante begraafplaats begraven.”

“Het is een kleine begraafplaats,” vervolgt Van Eeden. “Er liggen 175 graven. De begraafplaats is ooit geopend om aan de wettelijke plicht te voldoen dat gemeenten een begraafplaats moeten hebben. Ook al werd de begraafplaats jarenlang niet gebruikt – er vonden in die periode ook nooit bijzettingen plaats – hij is nooit gesloten. Wel verpauperd. Toen ik hier kwam, zo’n 2 ½ jaar geleden, kwam weer het besef dat begraven een publieke taak is van de gemeente. Er was op dat moment sprake van de komst van asielzoekers, dan heb je de kans dat er weer meer verzoeken komen tot begraven op de gemeentelijke begraafplaats. Wij zijn toen begonnen met een inventarisatie en hebben gekeken welke grafrechten er nog zijn? Tevens heeft de raad besloten de begraafplaats op te knappen. Waarschijnlijk heeft die Konink dat in de krant gelezen en gedacht, hee, voordat het zover is kan ik nog even van het oude tarief gebruik maken: ‘doe mij maar dertien graven’.”

Waarom is dit niet toegestaan? Kon de begraafplaats dat volgens de wet of de eigen verordening weigeren? Van Eeden: “De begraafplaats is gewoon te klein voor reserveringen, zeker voor dertien tegelijk. En weigering was geen probleem omdat er gewoon geen regeling was voor het reserveren van graven.”

Sterker nog, er bestond helemaal geen beheersverordening waarin de gang van zaken met betrekking tot de begraafplaats geregeld was. Van Eeden: “We hebben de zaak uiteraard grondig bekeken. Allereerst is er volgens mij geen wettelijke verplichting tot uitgifte van graven. Sinds jaar en dag waren er geen begravingen geweest. Bovendien was er geen regeling voor, dus vroegen wij ons af: kan hij een beroep doen op een reserveringsrecht? Als het om privaatrecht gaat, zouden we er snel uit zijn. Als ik geen zin heb iets te verkopen aan jou, dan hoef ik dat niet te doen. Maar bij publiek recht, waar het hier om gaat, is het anders. Er kunnen wel rechten zijn, maar die moeten altijd positief omschreven zijn, en die konden we niet vinden. Jurisprudentie hierover konden we ook niet vinden. Tevens was er geen sprake van gewoonterecht, het was niet zo dat wij in eerdere jaren wel graven hadden laten reserveren. Dus hebben we geweigerd.”

“De man heeft vervolgens bij B & W een bezwaarschrift ingediend waarin hij bezwaar maakte tegen de weigering van reservering. Hij is gehoord in het kader van de Algemene wet bestuursrecht, zijn bezwaarschrift is eind 2002 afgewezen. Ik heb zojuist gehoord dat hij nu naar de rechter stapt.”

De man wilde niet alleen dertien graven tegelijk, maar ook nog tegen de oude prijs. Dat laatste speelde volgens Van Eeden geen rol bij de weigering van de gemeente. “De afwijzing betrof de reservering. We hebben ook tegen hem gezegd: als u nu overlijdt, mag u nog voor het oude tarief.”

Van Eeden denkt dat de rechter de zaak misschien niet eens onder de hamer zal nemen omdat de man geen officieel verzoek tot reserveren van graven bij de gemeente had ingediend. “Eigenlijk had hij alleen maar mondeling inlichtingen ingewonnen, waar wij negatief op reageerden.”

Wel heeft Lichtenvoorde eindelijk een echte begraafplaatsverordening. Het is niet onwaarschijnlijk dat het verzoek van Konink het een en ander heeft versneld. In artikel 11 staat over ‘volgorde van uitgifte’: 1. De eigen graven worden slechts voor directe begraving en in volgorde van ligging uitgegeven. 2. Burgemeester en wethouders kunnen een eigen graf toewijzen anders dan voor directe begraving en buiten de volgorde van uitgifte, indien dit wegens de situatie op de begraafplaats niet bezwaarlijk is.

Met dank aan Wim Zaalberg en Willem van der Putten

” Het reserveringsrecht en de verordening, de diverse mogelijkheden

• Als u reservering nooit wilt toestaan, zet u in de verordening dat graven uitsluitend worden uitgegeven voor direct gebruik.
• Als u reservering niet bij voorbaat wilt uitsluiten, maar wilt laten afhangen van de beschikbare ruimte, zet u in de verordening dat graven kunnen worden gereserveerd, indien de ruimte dit toelaat. Bij een weigering moet u dan wel kunnen aantonen dat de ruimte het niet toelaat.
• Als u reserveren wilt toestaan, maar niet meer dan n graf per persoon, dan zet u in de verordening dat graven kunnen worden gereserveerd, met de toevoeging dat maximaal n graf per reservering is toegestaan.

Wat als er nu niets in de verordening staat en de vraag om reservering wordt gesteld? In veel verordeningen is een zogenaamd kapstokartikel te vinden waarin bijvoorbeeld wordt gesteld: Voor zaken waarin deze verordening niet voorziet beslist het (gemeente)bestuur. Als zon kapstokartikel er is, moet het bestuur een weigering aannemelijk maken. Is er geen kapstokartikel, ook dan is weigering nog mogelijk. Door bijvoorbeeld aan te tonen dat het altijd vast beleid is geweest om geen graven te laten reserveren. Blijkt daarentegen dat de begraafplaats wel eerder graven heeft laten reserveren, dan is een weigering moeilijk hard te maken, omdat daarmee precedenten zijn geschapen. 

Het voordeel van reserveren

De mogelijkheid graven te laten reserveren betekent alleen maar extra inkomsten voor een gemeente of andere eigenaar van een begraafplaats. Alleen als er ruimtegebrek is, is spaarzaamheid geboden, maar in alle andere gevallen doet een begraafplaats bij niet-reserveren eigenlijk alleen maar de eigen portemonnee tekort.