Grondwaterstand begraafplaats te hoog voor twee-laags begraven

VRAAG

Ons nieuwe gedeelte van de begraafplaats is vol en we gaan weer verder op het oude gedeelte van de begraafplaats. Echter is er ook onderzoek gedaan naar het grondwater. De gemiddelde grondwaterstand is te hoog zodat we niet, zoals in het besluit op de lijkbezorging staat, tenminste 30 cm boven de gemiddelde grondwaterstand kunnen begraven. Een optie zou dan zijn om nu nieuwe graven voor 2 personen, 1 diep naast elkaar uit te geven. De vraag is of we dan niet het braafste jongetje van de klas gaan zijn omdat waarschijnlijk heel veel begraafplaatsen niet aan het besluit op de lijkbezorging voldoen wat betreft begraven terwijl er minder dan 30 cm is boven het gemiddelde grondwaterpeil.

Wat zou jullie advies in deze zijn? Graf voor 2 personen, 1 diep naast elkaar uitgeven of toch begraven terwijl je weet dat je niet voldoet aan het besluit op de lijkbezorging? Wel zijn er plannen voor herinrichting van de begraafplaats en komt er waarschijnlijk op termijn drainage in het gebied waar we nu gaan begraven.

ANTWOORD

Bij (te) veel begraafplaatsen is een gemiddeld te hoog grondwaterniveau een probleem. Een probleem dat zich vooral in de lagergelegen delen van Nederland voordoet. Als houder van de begraafplaats heb je dan verschillende mogelijkheden hoe hiermee om te gaan. Wanneer het gebruikelijk is om graven met twee begraaflagen uit te geven, kan overwogen worden om slechts graven uit te geven met één begraaflaag. Dan hoeven er geen cultuurtechnische maatregelen getroffen te worden om het grondwaterniveau structureel te verlagen. Het heeft echter wel grote gevolgen voor de capaciteit van de begraafplaats, maar wanneer er voldoende vrije grafruimte beschikbaar is, is dit de makkelijkste en voordeligste methode.

Een andere mogelijkheid is het grondwaterniveau te verlagen door het aanbrengen van drainage. Dat kan op een bestaande begraafplaats uitgevoerd worden, maar de impact hiervan op het beeld van de begraafplaats kan groot zijn. Dat de uitvoering van het aanbrengen van drainage ingrijpend is, lijkt me geen toelichting nodig te hebben. Dat geldt ook voor het ophogen van bestaande graven. Tijdelijk verwijderen van de grafmonumenten, maaiveld verhogen en de monumenten weer terugplaatsen is technisch mogelijk, maar ingrijpend.

Je verwijst in je mail zelf al naar het Besluit op de lijkbezorging dat in artikel 5 het volgende aangeeft:

Artikel 5

1.De afstand tussen de graven onderling bedraagt ten minste dertig centimeter.
2.Boven de kist of het omhulsel bevindt zich een laag grond van ten minste vijfenzestig centimeter.
3.Ten hoogste drie lijken mogen boven elkaar worden begraven, mits boven elke kist of ander omhulsel een laag grond van ten minste dertig centimeter dikte wordt aangebracht, die bij een volgende begraving niet mag worden geroerd. Ten aanzien van de bovenste kist of het bovenste omhulsel is het tweede lid van toepassing.
4.De graven bevinden zich ten minste dertig centimeter boven het niveau van de gemiddeld hoogste grondwaterstand.
5.Het derde en vierde lid zijn niet van toepassing op bestaande graven.

Lid 4 geeft aan dat de graven zich tenminste dertig centimeter boven het niveau van de gemiddeld hoogste grondwaterstand moeten bevinden. Jullie hebben zien aankomen dat het nieuwe gedeelte van de begraafplaats op korte termijn vol zou raken. Ik verwacht dat er enkele jaren geleden gestart is met de monitoring van het grondwaterniveau op het oude deel van de begraafplaats, zodat daar voldoende data over beschikbaar is om een onderbouwd besluit te kunnen nemen. Wanneer uit metingen naar voren gekomen is dat het gemiddeld hoogste niveau tweediep begraven in gevaar brengt, moet er inderdaad een besluit genomen worden hoe hiermee om te gaan.

Het advies van de LOB is om het Besluit op de lijkbezorging niet opzij te schuiven en toch simpelweg graven in gebruik te nemen waarbij vooraf zeker is dat in de ‘natte maanden’ van het jaar de kans reëel is dat er water in de graven staat. Uit ethisch oogpunt is dit aan de bevolking niet te verkopen, maar ook kan een structureel te hoog grondwaterniveau de lijkvertering (ernstig) belemmeren.

Daarnaast heeft de gemeente als werkgever een zorgplicht voor haar medewerkers. Begraven in water is strijdig met de wetgeving en kan zeer belastend voor medewerkers zijn. Wanneer graven opnieuw in gebruik genomen worden op een veld waar het grondwaterniveau structureel te hoog was, is het risico dat de lichamen op de die op de onderste begraaflaag begraven zijn in de twee-diepe graven slecht verteerd zijn, reëel. Die slecht verteerde lichamen moeten, voordat een graf opnieuw in gebruik genomen kan worden, geruimd worden. Wanneer dat te voorkomen is, is dat altijd aan te bevelen.

Artikel 5, lid 5 is echter een lid dat ook benoemd moet worden. Dat lid stelt namelijk dat lid 3 en lid 4 niet van toepassing zijn op bestaande graven. Wat houdt dat in? Voordat deze bepaling in het Besluit op de lijkbezorging opgenomen werd, was het mogelijk om grondgraven met vier begraaflagen uit te geven. Nu is drie begraaflagen het maximale aantal. Graven die ooit met vier begraaflagen uitgegeven zijn, blijven zolang de grafrechten in stand zijn, graven met vier begraaflagen.

Eenzelfde iets geldt voor de afstand tot het grondwaterniveau. In het verleden was de bepaling van 30 centimeter niet in het Besluit opgenomen. Graven die ooit in natte omstandigheden uitgegeven zijn, blijven graven die nat zijn. Wanneer een graf met oorspronkelijk vier begraaflagen opnieuw uitgegeven zou worden, wordt het een graf met maximaal drie begraaflagen. Wanneer zo’n nat graf opnieuw uitgegeven zou worden, is het dan een graf dat onder de disclaimer van artikel 5 valt en mag het dan als ‘nat’ graf weer in gebruik genomen worden?

Ik heb hier eens een overleg over gehad met mr. W.G.H.M. van der Putten, de juridisch expert op het gebied van de Wlb. Hij stelt dat er bij een graf dat opnieuw uitgegeven wordt, er sprak is van een nieuw graf. In dat kader zou lid 4 ten aanzien van het grondwaterniveau van toepassing zijn. Als LOB volgen wij die lijn ook en adviseren de wettelijke eisen te volgen, ondanks dat men zichzelf dan misschien ‘als braafste jongetje van de klas’ ziet.

IW
30 juni 2025